Trong tháng 10, hoạt động giải chấp (force sell) đã xảy ra trong các phiên điều chỉnh mạnh trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, điều này đã làm giảm căng thẳng trong trạng thái dư nợ giao dịch ký quỹ (margin) so với cuối tháng 9.
Các công ty chứng khoán (CTCK) đã ghi nhận rằng dư nợ margin hiện giảm khoảng 10-15% so với mức đỉnh ngắn hạn được thiết lập trong tháng 9 năm 2023.
VN-Index đã ghi nhận sự tăng mạnh từ cuối quý II và đạt mức đỉnh ngắn hạn xung quanh 1.250 điểm trong tháng 9. Cùng với đó, tổng giá trị cho vay margin trên toàn thị trường đạt khoảng 167.000 tỷ đồng (vào cuối quý III năm 2023), đạt mức cao nhất kể từ quý II năm 2022. Đáng chú ý, trong Top 10 CTCK có dư nợ margin cao nhất trên thị trường, MASC đã có mặt với tổng giá trị cho vay đạt khoảng 15.300 tỷ đồng. Các vị trí tiếp theo lần lượt thuộc về SSI (15.269 tỷ đồng), TCBS (12.827 tỷ đồng) và HCM (11.331 tỷ đồng). Tỷ lệ margin/vốn chủ sở hữu của các CTCK tính đến cuối quý III duy trì trong khoảng 80 – 140% và vẫn nằm trong phạm vi cho phép của Luật Chứng khoán (dưới 200%).
Trong thời gian cuối tháng 10 năm 2023, dư nợ margin tại nhiều công ty chứng khoán (CTCK) đã ghi nhận mức giảm gần 15%. Theo ước tính của ông Bùi Văn Huy, Giám đốc Chi nhánh TP.HCM, CTCK DSC, tổng dư nợ margin trên toàn thị trường (chưa tính kho hàng và vay 3 bên) ước khoảng 140.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, so với mức vốn hóa thị trường hiện tại, tỷ lệ margin/vốn hóa vẫn ở mức cao, khoảng 3,4%, mặc dù đã giảm mạnh so với đỉnh điểm trước đó. Lực cầu bắt đáy đã được cải thiện và thanh khoản cũng đang dần tốt lên. Tuy nhiên, theo ông Huy, đây chỉ là biểu hiện bình thường khi thị trường đi vào vùng quá bán. Đồng thời, rủi ro từ thị trường thế giới đã giảm sau cuộc họp của Ngân hàng Trung ương Mỹ (Fed), tuy nhiên, nếu xem xét theo phân tích kỹ thuật, xu hướng trung và dài hạn vẫn đang giảm điểm.
Quá trình giảm mạnh của thị trường từ đầu tháng 10 đã khiến nhiều cổ phiếu giảm trung bình 20-30%, gây áp lực bổ sung cho tài sản ký quỹ (call margin) và hoạt động giải chấp. Đáng chú ý, các nỗ lực liên tục để bắt đáy thất bại đã làm cho nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn, dẫn đến sự suy giảm thanh khoản trung bình dưới 15.000 tỷ đồng trong tuần qua. Trong khi đó, hoạt động force sell của các CTCK vẫn tiếp tục diễn ra, làm tăng lực bán một cách đột ngột vào cuối phiên và xóa sạch các nỗ lực bắt đáy trước đó.
Như đã phân tích ở trên, dư nợ margin giảm, nhưng tỷ lệ margin/vốn hóa vẫn ở mức cao. Do đó, trong những cú hồi, áp lực margin call giảm bớt, nhưng không loại trừ khả năng áp lực sẽ quay lại trong những cú “test” (kiểm tra) đáy.
Trên thực tế, sau giai đoạn khủng hoảng giải chấp tháng 11/2022, trong một năm trở lại đây, thị trường chưa chứng kiến thêm các cú call margin dài hơi và khốc liệt nào. Chính vì vậy, theo phân tích của ông Huy, kể cả trong tình huống test đáy kèm margin call, đó có thể là trạng thái kích hoạt xuyên gãy vùng 1.020 – 1.030 điểm. Hiện tại, vùng này vẫn đang hỗ trợ khá tốt cho thị trường và hàng về đa phần đã có lãi cho các nhà đầu tư bắt đáy.
Ông Ngô Thế Hiển, Giám đốc Phân tích, CTCK Sài Gòn – Hà Nội (SHS) cho rằng, thanh khoản thị trường tháng 10 giảm 35% về khối lượng và 38% về giá trị so với tháng 9. Điều này có thể hiểu được vì tại thời điểm tháng 9, VN-Index đang ở gần vùng đỉnh cũ của tháng 8 quanh 1.250 điểm và nhịp giảm điểm cuối tháng 9 vẫn thu hút được nhiều lực cầu, đặc biệt từ các nhà đầu tư cá nhân. Tuy nhiên, các nhịp giảm điểm sâu trong tháng 10 đã phá vỡ các ngưỡng hỗ trợ quan trọng, khiến nhiều nhà đầu tư rơi vào trạng thái thua lỗ, tâm lý ngại rủi ro và chán nản gia tăng, dẫn tới thanh khoản thị trường sụt giảm.
“Các nhà đầu tư sử dụng margin nhiều trong giai đoạn vừa qua sẽ gặp rủi ro bởi giá cổ phiếu giảm mạnh và diễn biến thị trường cho thấy có hoạt động chủ động bán giảm margin cũng như bán giải chấp từ phía các CTCK”, ông Hiển nói.
Trong góc nhìn của người mua cá nhân, nhà đầu tư Lâm Khang không cho rằng margin là yếu tố ảnh hưởng tới thị trường hiện nay, vì hoạt động quản trị rủi ro của các CTCK đã hiệu quả hơn trước, thị trường thời gian gần đây cũng diễn biến theo dạng xuống dần, tăng giảm xen kẽ. Do vậy, sẽ khó có những phiên giao dịch mà áp lực bán giải chấp có thể ảnh hưởng tới diễn biến chung. Nếu điều này có xảy ra thì cũng sẽ rất nhẹ nhàng và ít ảnh hưởng tới thị trường chung.
Chưa kể, số dư tiền gửi của nhà đầu tư ở các CTCK hiện đã vượt 80.000 tỷ đồng, là con số cao tiệm cận đỉnh lịch sử, cho thấy lượng cầu tiềm năng đang chực chờ giải ngân trong các nhịp điều chỉnh mạnh của thị trường.
